Joke Smit wist het al: geen speciale vrouwenpartij. Maar wel tijd voor een politieke vuist

In de nieuwe OPZIJ vertelt Julia Wouters over wat Joke Smit al wist:

Nee, geen speciale vrouwenpartij, een bundeling van krachten als het om de politieke agenda gaat is veel effectiever, dat wist Joke Smit allang. In het geweldige afscheidsinterview dat ze met Hedy d’Ancona in september 1981 twee maanden voor haar dood had voor OPZIJ, gaf ze al haarfijn te kennen welke kant het op zou moeten. Dit interview is nog griezelig actueel en kan via onze site in zijn geheel worden gelezen. Julia Wouters, auteur van de Zijkant van de politiek, pakt de draad op. Tijd voor actie!

Toen Joke Smit wist dat ze niet lang meer te leven had, trok ze zich niet terug met haar geliefden maar ging ze als een bezetene aan het werk. Met een nog grotere intensiteit en verbetenheid dan ze haar korte leven al had gedaan. Er was nog zoveel dat ze wilde bereiken voor de vrouwenzaak, dat ze elke resterende minuut wilde gebruiken. Joke Smit wordt wel beschouwd als de grondlegger van de tweede feministische golf in ons land. Op haar sterfbed leek het of ze zich ook hoogstpersoonlijk verantwoordelijk voelde voor de (succesvolle uitvoering) van de feministische agenda. Die gedrevenheid blijkt heel duidelijk uit het prachtige afscheidsinterview dat Hedy d’Ancona met haar had in september 1981 in wat toen nog radikaal feministisch blad Opzij heette.

Misschien is ‘prachtig’ niet het juiste woord en ‘afscheid’ dekt de lading ook al niet, want het is allesbehalve een terugblik op haar leven. Smit kijkt alleen vooruit. Het interview leest als een uitgebreide To Do-lijst voor de lezer. Smit is in het interview heel duidelijk over wat het belangrijkste doel van feministen zou moeten zijn: politieke macht. En ze laat het ook niet aan de verbeelding van de lezer over hoe die macht bereikt moet worden.

De kop boven het interview was: ‘’t Kan helaas niet zonder vrouwen’.

Na ruim een decennium ploeteren om de emancipatie- agenda aan de man te brengen, zag ze een Vrouwenpartij als onvermijdelijk. Net zoals de SDAP ooit was opgericht om op die manier de belangen van arbeiders te behartigen, ongeacht uit welke ideologische zuil ze afkomstig waren, zo moesten vrouwen/feministen zich volgens haar ook als groep politiek organiseren. Zo niet, dan zou hun agenda altijd het onderspit blijven delven. Immers, mannen zouden macht en invloed moeten inleveren om meer ruimte voor vrouwen te maken. En haar ervaring daarmee was tot dan toe niet hoopgevend geweest. Want hoewel mannen in Smits eigen partij (de PvdA) de mond vol hadden over eerlijk delen van macht, kennis en middelen – bleek dat in de praktijk toch een stuk ingewikkelder als het henzelf betrof. Zelf had ze het na een jaar in de Amsterdamse gemeenteraad al voor gezien gehouden omdat ze geen ruimte kreeg. Ed van Thijn, in die tijd fractievoorzitter, vertelde later dat de fractie zich pas door haar vlammende afscheidsrede realiseerde ‘welk talent wij in huis hadden’.

Smit was tot de conclusie gekomen dat een CDA- feministe linkser was dan 99 procent van de mannen bij de PvdA of de PSP: ‘Want zij is niet alleen voor eerlijk delen in de wereldeconomie, maar ook voor eerlijk delen thuis.’ Smit ging verder dan alleen stelling te nemen. In het OPZIJ-interview deed ze haar hele politieke strijdplan minutieus uit de doeken.
Realist als ze was, erkende ze dat de tijd nog niet rijp was voor een vrouwenpartij. Daar moest naartoe gewerkt worden. De eerste concrete stap, zo stelde ze, was dat er veel meer samengewerkt moest worden door vrouwen in een vrouwenfractie. Daarin zouden feministen elkaar over de partijgrenzen heen opzoeken om vrouwenbelangen er bij hun eigen partij doorheen te drukken. Of zo nodig met elkaar voor een voorstel te stemmen, zelfs als dat afweek van het standpunt van de mannen in hun eigen fractie. Smit was geïnspireerd door de motie-Tendeloo uit 1955, die een einde maakte aan het gebruik dat je als ambtenares ontslagen werd wanneer je trouwde. De motie was met
een hele krappe meerderheid aangenomen. Het feit dat alle vrouwelijke Kamerleden de motie hadden gesteund, had het verschil gemaakt. Het toonde aan dat vrouwen
wel degelijk invloed konden hebben, als ze elkaar maar steunden.
Een paar weken na het verschijnen van het artikel in OPZIJ overleed Joke Smit.

Lees verder op Blendle (€)

%d bloggers liken dit: