PLUK DE NACHT
De wereld verkeert in een slaapcrisis. We slapen te weinig, en dat heeft akelige gevolgen, vooral voor vrouwen. Arianna Huffington, oprichter van The Huffington Post, is de laatste jaren groot pleitbezorger van meer slaap en vindt het tijd voor een slaaprevolutie. Opzij sprak met haar.
Tinder zou best een nieuw element kunnen toevoegen aan de persoonsgegevens, meent Arianna Huffington, oprichter en hoofdredacteur van The Huffington Post: iemands aantal. En dan doelt ze niet op het aantal kinderen of exen. Ze doelt op het aantal uur dat iemand gemiddeld per nacht slaapt. Want, zo heeft ze ontdekt, dat zegt een hoop over iemand. Over de seks, bijvoorbeeld – niet onbelangrijk op Tinder. Maar in bredere zin ook over iemands prestaties, geheugen, concentratievermogen. Over iemands humeur, stressniveau, levenslust en beleving van geluk.
Slaap je zes uur per nacht of minder, dan is de kans groot dat je op al die punten niet geweldig scoort. Tenzij je bent geboren met een bepaald gen dat maakt dat je toe kunt met een paar uur slaap per nacht. Maar daar zijn er maar weinig van. De meeste mensen, blijkt uit onderzoek, moeten toch wel minimaal zeven uur per nacht slapen om overdag goed te kunnen functioneren. Dat doen we collectief te weinig, schrijft Huffington in haar nieuwste boek De slaaprevolutie. En dat heeft verregaande gevolgen.
Om te beginnen voor onze gezondheid. Talloze ziektebeelden zijn gelieerd aan een slaaptekort, zoals obesitas, hart- en vaatziekten, kanker, maar vooral ook burn-out en depressie. Huffington is niet de enige die de noodklok luidt. De wetenschap doet veel onderzoek naar slaap en komt tot dezelfde conclusie: we slapen te weinig. Hoogleraar Gerard Kerkhof van de Universiteit van Amsterdam onderzocht hoeveel we nu eigenlijk slapen en ontdekte dat 32 procent van de Nederlanders maar zes uur of minder slaapt. Zes uur is volgens onderzoek een kritische ondergrens: slaap je minder, dan heb je 23 procent meer kans op overgewicht, om maar wat te noemen. Dit heeft te maken met het hongerhormoon ghreline, waarvan je meer aanmaakt naarmate je minder slaapt. ‘Mensen die hun slaap verwaarlozen, plegen roofbouw,’ zegt Kerkhof. ‘Slaap hebben we nodig om alle dingen te kunnen doen die we willen doen. Het is herstel. Alleen al puur lichamelijk: we maken nieuwe eiwitten aan, het groeihormoon piekt tijdens de slaap, informatie wordt verwerkt en geïntegreerd met het geheugen. Slaap je te weinig, dan komt het brein minder aan al die processen toe.’
Dus, zegt Kerkhof, moeten we alerter zijn. ‘Ik vind dat echt noodzakelijk. Veel of weinig slapen is natuurlijk ieders eigen keuze. Maar je moet wel geïnformeerd zijn om die te kunnen maken. We weten inmiddels wat de gevolgen van slechte voeding zijn, en we weten ook dat geen of te weinig beweging ongezond is voor je lichaam en brein. Maar gaat het over slapen, dan haalt iedereen de schouders op.’
MIJN UITGERUSTE IK
Arianna Huffington was het prototype van de moderne mens die ze nu waarschuwt: succesvol, ambitieus, en iemand voor wie slaap tijdverspilling was. Ze sliep gemiddeld drie of vier uur per nacht en vond dat meer dan genoeg. Haar lichaam dacht daar anders over. Ze schreef er al over in haar boek Het nieuwe succes. Op een ochtend in 2007 viel ze buiten bewustzijn met haar hoofd op een glazen bureau. Het gevolg was een gebroken jukbeen en een flinke snee boven haar oog, en het besef dat haar leven anders moest. Want er was geen medische reden waarom ze buiten bewustzijn raakte. Haar probleem was haar leefstijl. Ze was simpelweg uitgeput, doordat ze stelselmatig te weinig sliep.
Inmiddels slaapt ze gemiddeld acht uur per nacht en dat maakt alle verschil. ‘Mijn uitgeruste ik is een miljoen keer beter dan mijn uitgebluste ik. In plaats van wakker worden met het gevoel dat ik me door weer een drukke dag vol activiteiten moet slepen, word ik blij wakker, met zin in een nieuwe dag vol mogelijkheden. En ik voel me ongelofelijk helder. Ik ben een betere, minder reactieve, vrolijkere, intuïtievere en dankbaardere versie van mezelf. Het is alsof ik ben afgesteld op een ander kanaal met minder ruis.’
‘De meeste mensen slepen zich voort met een slaaptekort en denken dat ze overdag maximaal presteren
En ook al betekent meer slaap dat er minder tijd is om te werken, haar carrière heeft er niet onder te lijden. Ze is nog steeds een van de machtigste vrouwen ter wereld, schrijver van inmiddels vijftien boeken en haar website The Huffington Post werd in 2011 verkocht voor het niet misse bedrag van 315 miljoen dollar. ‘Ik had dat allemaal ook bereikt als ik eerder meer was gaan slapen, maar dan met meer lol en energie, en minder ten koste van mijn gezondheid en relaties.’
Huffington ontdekte dat we collectief schijnen te geloven dat het stoer is om weinig te slapen. ‘De coolfactor van slaaptekort zit diep in onze cultuur geworteld. Overal om ons heen wordt slaaponthouding gepopulariseerd. Uitgeputte mensen die pochen met “I’ll sleep when I’m dead”. In Amerika is het ook heel gebruikelijk om bij het maken van een ontbijtafspraak te zeggen: ‘Om acht uur? Prima, dan heb ik nog tijd om eerst te trainen en mail weg te werken.’
Ze noemt dat een uitvloeisel van een mannelijke vorm van prestatiedrift, en vindt het tijd dat de werkvloer verandert. Te beginnen door stress, burn-out en slaaptekort niet meer te zien als voorwaarden voor succes. ‘We leven al veel te lang in de collectieve illusie dat een burn-out de noodzakelijke prijs is die we moeten betalen voor succes,’ zegt ze, en ze ziet dit als een nieuwe lans om te breken in de feministische strijd. Want: ‘De gevolgen komen disproportioneel voor rekening van vrouwen. De werkplek is nu zodanig ingericht dat vrouwen de mentale en fysieke prijs niet willen betalen om aan de top te komen en te blijven. Slaaptekort wordt gebruikt als criterium voor iemands toewijding en dat is een slinkse manier om vrouwen ervan te weerhouden om ten volle deel te nemen.’
Meer artikelen lezen? Neem een abonnement op Opzij!
LEKKER NETFLIXEN
Vrouwen betalen sowieso de hoogste prijs in dit verhaal, want ze blijken ook nog eens vatbaarder dan mannen voor slaapproblemen. Uit het onderzoek van Kerkhof blijkt dat meer dan de helft van de jonge Nederlandse vrouwen (18-24 jaar) te kampen heeft met slaapstoornissen. ‘Dat is absurd veel,’ zegt hij. ‘Zeker ten opzichte van hun mannelijke leeftijds-
genoten.’
Wat daarvan de oorzaak is, kan hij niet met zekerheid zeggen. ‘Ik denk dat meerdere factoren een rol spelen. Hormonen spelen ongetwijfeld een rol, al gebeurt er hormonaal gezien bij mannen ook een hoop. Maar wat ook uit onderzoek blijkt, is dat vrouwen meer internaliseren en mannen meer externaliseren. Mensen met een internaliserende attitude hebben sterk de neiging om allerlei problemen op zichzelf te betrekken. O, denken ze dan, ik heb het verkeerd gedaan. Of: ik maak geen goede indruk. Ik moet beter mijn best doen. Vrouwen scoren daar hoog op, terwijl mannen vaker de schuld buiten zichzelf leggen.’ Lees: vrouwen piekeren meer dan mannen, en dat houdt ze uit hun slaap. Kerkhof: ‘Ik had dat niet verwacht, maar de variabelen zijn geregistreerd en we zien hier toch duidelijk een verschil.’ Los van gender zijn er evidente oorzaken aan te wijzen voor het collectieve slaapgebrek. ‘De verleidingen en afleidingen van een wereld die 24/7 doorgaat,’ zegt Huffington.
‘Met alles wat daarbij hoort,’ voegt Kerkhof toe. ‘Stress, smartphones – het is ’s nachts absoluut niet stil. Ongeveer een kwart van de adolescenten wisselt in de nacht actief tekstberichten uit, daar moet je echt wel wakker voor zijn.’
En daar blijf je ook wakker van. De schermen van smartphones, tablets en laptops stralen een blauw licht uit dat als amfetamine werkt op ons brein: het ontregelt de biologische klok. Nu zijn er apps waarmee je dat blauwe licht eruit kunt filteren. Maar dan nog: ‘Je blijft cognitief bezig, dus je houdt je brein actief,’ zegt Kerkhof. ‘We zitten in een cognitieve overdrive die ons voortdurend bezighoudt.’
Het is ook zo verleidelijk om dat te doen natuurlijk. Je kunt netflixen zo vaak en lang je wilt, je kunt continu verbonden zijn met je vrienden, er zijn feestjes en borrels waardoor we ongemerkt schuiven met ons ritme. ‘Het is natuurlijk een saaie boodschap,’ zegt Kerkhof, ‘maar ritmeverschuivingen geven een hoop ellende als je dat elk weekend doet. Dat weten veel mensen niet, maar dat betekent dat veel klokritmes in allerlei organen van slag raken. Als je dat dan ook nog combineert met te kort slapen, dan kun je je voorstellen hoe ontregeld je lichaam raakt.’ Zijn boodschap is kort maar krachtig: gooi die smartphone de slaapkamer uit en zorg dat je tussen de zeveneneenhalf en acht uur slaapt. ‘Gun jezelf dat. Je zult meer van het leven genieten.’
Evenzo zul je beter presteren. ‘De meeste mensen slepen zich voort met een slaaptekort en denken dat ze overdag maximaal presteren,’ zegt Kerkhof. ‘Maar dat hebben ze mis. Ze kunnen een paar procent meer. Niet door zich nog meer uit te putten, maar door beter te slapen. Olympische sporters weten dat. Die zijn allemaal heel bewust met hun slaap bezig. Op olympisch niveau gaat het om die tiende procent. Die win je niet door je nog meer in te spannen – daar heb je al jarenlang voor getraind, daar is het maximum al bereikt. De winst wordt behaald in de slaap. Dat geldt ook voor CEO’s en topondernemers. Die moeten hun slaap respecteren, dan presteren ze net even meer.’ Zelfs Bill Clinton gaf toe dat hij zijn grootste missers maakte door een gebrek aan slaap. ‘Elke belangrijke vergissing die ik in mijn leven maakte,’ citeert Huffington de oud-president in haar boek, ‘maakte ik omdat ik te moe was.’
HEILIG RITUEEL
Behalve dat Huffington veel meer slaapt, bereidt ze haar slaap ook uitvoerig voor. ‘Ik zie mijn transitie naar slaap als een heilig ritueel,’ vertelt ze. ‘Eerst zet ik al mijn elektronische apparaten uit en verwijder ze vriendelijk uit mijn slaapkamer. Dan neem ik een warm bad met epsomzout en een flikkerende kaars ernaast. Als ik me onrustig of zorgelijk voel, zit ik iets langer in bad. Ik slaap niet meer in mijn sportkleren, zoals ik vroeger deed (tel maar uit welke gemengde boodschap je dan naar je brein stuurt), maar ik heb pyjama’s, nachtjaponnen, zelfs T-shirts speciaal om in te slapen. Soms neem ik nog een kop kamille- of lavendelthee en dan ga ik naar bed. Voor het slapengaan lees ik graag nog een boek, een echt, fysiek boek. Vooral poëzie, romans en boeken die niets met werk te maken hebben.’
De wereld heeft volgens haar een zelfde slaaprevolutie nodig. ‘En niet alleen is die nodig, die is al aan de gang,’ meent Huffington. ‘De maatschappij geeft slaap langzaam maar zeker weer de prioriteit die het nodig heeft in onze levens. En naarmate dat gebeurt, zullen meer en meer vrouwen hun plek aan de top bemachtigen. Maar of we nu man of vrouw zijn – we zullen allemaal beter worden als we beter slapen.’
De slaaprevolutie, Arianna Huffington (Lev. € 19,99). Verschijnt op 30 augustus.
Voor de ijdelen onder ons: lijntjes en rimpels worden zo’n 45 procent dieper na een slechte nachtrust. Schoonheidsslaapje!
Mensen die weinig slapen lopen vijf keer meer kans op gevoelens van eenzaamheid en zeven keer meer kans zich hulpeloos te voelen.
Vrouwen zijn vatbaarder voor slaapproblemen dan mannen. Meer dan de helft van de Nederlandse vrouwen (18-24 jaar) kampt met slaapstoornissen.
Ongeveer een kwart van de adolescenten wisselt ’s nachts berichten uit op de smartphone.
Door Maartje Laterveer