‘IK WIL NIET DAT EMANCIPATIE EEN STOK IS OM MEE TE SLAAN’

Emancipatie is een werkwoord, vindt minister Jet Bussemaker, en dat vereist voortdurend actie. Zo nodigt ze hoogstpersoonlijk directeuren van grote bedrijven zonder topvrouwen op haar departement uit. ‘We boeken wel degelijk vooruitgang.’Jet Bussemaker zit in haar werkkamer in Den Haag op het ministerie van Onderwijs, tegenover het Centraal Station. De schemering zet al in als ze met haar voorlichter het laatste bezoek van de dag ontvangt. ‘Ik heb vandaag in Veenhuizen de voormalige Koloniën van Weldadigheid voorgedragen als Unesco-werelderfgoed. Suzanna Jansen heeft de geschiedenis van de Koloniën heel mooi beschreven in Het pauperparadijs. Het spreek mij zeer aan, omdat Veenhuizen, dat in 1814 werd gesticht, een soort laboratorium is geweest van de verzorgingsstaat.’

Het is de minister niet aan te zien dat ze er al een dagtocht naar de andere kant van het land heeft opzitten. Ze vindt het niets bijzonders, want onderweg in de dienstauto heeft ze met haar medewerker gewoon gewerkt.

‘Ik sta meestal om zeven uur op. Mijn man, dochter en ik zitten niet aan een uitgebreide gedekte ontbijttafel, vaak lees ik even de krant, maar ik vind het samenzijn ’s ochtends vroeg heel belangrijk. Ik heb daarom bewust gekozen om geen pied-à-terre te nemen in Den Haag. ’s Avonds ben ik vaak bezet en ’s ochtends is eigenlijk het enige moment dat ik zeker weet dat ik thuis ben. Het is wel makkelijker nu mijn dochter 16 is. Toen ik ooit staatssecretaris werd, was ze 7 jaar en moest ze gebracht en gehaald worden van school. Ik bracht haar op de fiets, heel sporadisch. Als het echt pijpenstelen regende, gingen we in de dienstauto. Maar ik wil mijn kind een beetje buiten mijn werk houden, en ook zelf een beetje een normaal mens blijven.’

Went het voor een kind dat een ouder er vaak niet is?
‘Je kan er heel moeilijk over doen, maar er zijn heel veel mensen met normale banen die ook drukbezet zijn. Ik heb veel aan mijn man, hij houdt van sterke vrouwen, en gunt mij mijn werk. Ik heb wel een zware baan, maar aan de top van een departement voegen mensen zich naar jouw agenda. Als ik tegen mijn secretaresses zeg: die dag is mijn dochter jarig of mijn man, dan houden ze daar rekening mee. Het is veel moeilijker in het middensegment, waar je je eigen agenda niet kan bepalen en wel het
gevoel hebt dat je ergens bij moet zijn om verder te komen.’

Herkent u dat gevoel?
‘Jazeker. Het wordt enorm onderschat hoe hard Kamerleden werken. Ik heb als minister een groot apparaat tot mijn beschikking, maar als Kamerlid heb je een secretaresse en een halve medewerker, daar moet je het mee doen. Hoe vaak ik wel niet op een winderig stationnetje heb gestaan, hopend dat ik de laatste trein nog zou halen.’

Is de komst van de sociale media wat dit betreft een zegen?
‘Het scheelt natuurlijk of je de hort op moet, of dat je een Twitterbericht verstuurt, maar ik weet niet of deze vorm van communicatie de kwaliteit van de politiek bevordert. De snelheid waarmee opinies op Twitter over elkaar heen vallen, laat geen ruimte voor verdieping. Als je niet uitkijkt, laat je je zelf ook ophitsen. Ik denk juist dat slow politics vandaag de dag geen kwaad kan. Twitteren is een enorme kunst. Ik doe het bewust niet. Het wordt een dagtaak, en in die tijd doe je heel veel andere dingen niet.’

‘Twitteren is een kunst. Ik doe het bewust niet, het wordt een dagtaak’

Door vriend en vijand wordt u geroemd omdat u als minister emancipatie terug op de politieke agenda heeft geplaatst.
‘Haha, CDA’er Aart Jan de Geus verklaarde in 2003 dat de emancipatie voltooid was. Zoals ik het zie, is emancipatie een werkwoord, het vergt voortdurend onderhoud en het is nooit af.’

U zette meteen stevig in met de opmerking dat vrouwen minder op de zak van hun man moeten teren.
‘Nou, ik wilde wel iets losmaken. Maar dat vrouwen niet op de zak van hun man moeten teren, heb ik nooit zo gezegd. Het was een kop boven een artikel dat mijn boodschap samenvatte dat vrouwen moeten streven naar economische zelfstandigheid. Ik wil juist niet dat emancipatie een stok is om mee te slaan.’

U zei daarbij dat vrouwen af moeten van het eeuwige schuldgevoel over hun gezin; ze zouden zich eerder schuldig moeten voelen over het feit dat de overheid zoveel in ze heeft geïnvesteerd.
‘Wat dat betreft ben ik optimistisch, ik zie dat allemaal wel veranderen. Er komen tegenwoordig meer jonge vrouwen opgeleid van het mbo, hbo en de universiteit af, ze verdienen ook meer dan jonge mannen, maar op het moment dat er kinderen komen, zie je toch weer een omslagpunt en gaan vrouwen minder werken. Overigens is het veel slimmer om beiden een redelijke deeltijdbaan te houden, dan heb je als stel ook betere vooruitzichten.’

De zelfzorgmoeder is ook onder dertigers nog stevig verankerd?

Waarom bent u zelf na uw studie politicologie altijd fulltime blijven werken? 

Maar ook voor capabele, ambitieuze vrouwen gaat het niet vanzelf. Diederik Samsom erkende onlangs dat de PvdA een machopartij is. Hoewel er al decennialang afwisselend mannen en vrouwen op de kandidatenlijst staan, worden vrouwen toch gepasseerd als het gaat om de topposities. Waarom is dat bij u niet gebeurd?

Het is toch oud nieuws dat divers samengestelde teams beter presteren? 

Onlangs werd bekend dat vrouwelijk hoogleraren 800 euro per maand minder verdienen dan mannen. Hoe is dat toch mogelijk? 

Vrouwen komen onvoldoende voor zichzelf op, zegt u. Wat is uw strategie, hoe word je zichtbaar, hoe word je als vrouw gehoord?

Welke krachten weerhouden vrouwen van de top?

‘Ik zie een vrouwenquotum niet als een duurzame oplossing’

Valt daar als minister iets aan te doen?
‘Met werkgeversvoorzitter Hans de Boer heb ik gesprekken gevoerd met bedrijven uit de top 200 die geen enkele vrouw in de raad van bestuur of raad van commissarissen hebben. Van de 41 bedrijven zonder vrouw kwamen er zeven op gesprek. De mannen die kwamen, waren sceptisch, wantrouwend. Maar toen we ze een kijkje lieten nemen in onze database met topvrouwen draaiden ze om.’

Het is zeer arbeidsintensief om gesprekken te voeren met al die weerbarstige mannen. Waarom geen quota ingevoerd, dan is het probleem in één klap opgelost?

Gaat dat niet veel te traag? Onlangs concludeerde het comité dat erop toe ziet dat het VN-Vrouwenverdrag wordt nageleefd, dat de Nederlandse regering wel allerlei emancipatie-initiatieven ontplooit, maar zich niet laat afrekenen op concrete resultaten. 

Het verwijt van gebrek aan tastbare resultaten moet u zich toch aantrekken?

En hoe gaat het met de emancipatie van allochtone vrouwen? Het lijkt of er een parallelle samenleving ontstaat waarbij de gelijke rechten die voor westerse vrouwen gelden niet opgaan voor allochtone vrouwen. 

‘Ik krijg weleens het verwijt dat ik alleen met topvrouwen bezig ben’

Allochtone vrouwen lopen tegen specifieke problemen aan omdat ze uit patriarchale culturen komen en hun cultuur emigreert met ze mee.
‘Voor mij is het heel belangrijk dat de emancipatiebeweging alle mensen insluit, dat komt uit mijn tenen. Ik heb er een broertje dood aan dat zo’n belangrijk thema gebruikt wordt om goedkoop politiek gewin te behalen. Het stoort me ontzettend dat Geert Wilders het heeft over seksuele jihad, over testosteronbommen, maar dat de PVV niet thuis gaf toen we het Verdrag van Istanbul ondertekenden over huiselijk geweld.’

Hoe valt het tij van het populisme te keren?

U ziet het niet somber in met de verharding van het maatschappelijke klimaat?

In uw proefschrift schreef u over gemeenschapszin, bestaat die nog wel? Het land lijkt verdeeld en gepolariseerd.

Waarom heeft u uw vinger eigenlijk niet opgestoken voor het PvdA-lijsttrekkerschap?

Ziet u nog toekomst voor de sociaaldemocratie?

Bussemaker in 184 woorden
Geboren:
Opleiding:
Universitair medewerker:
Promotie:Betwiste zelfstandigheid. Individualisering, sekse en verzorgingsstaat 
Universitair medewerker:
Kamerlid:
Staatssecretaris:
Rector:
Minister:
Bibliografie: Leven na paars? L Haagse  van een kampkind
Privé:
Boek op het nachtkastje: Kom hier dat ik U kus Moedervlekken

 

Door Alies Pegtel