Isabel Allende in OPZIJ: Liefde, ouderdom en een lijk in de auto

De Chileense schrijver Isabel Allende (75) schreef drieëntwintig boeken, won talloze prijzen en werd vertaald in vijfendertig talen. Van haar boeken zijn inmiddels meer dan 65 miljoen exemplaren verkocht, waarvan in Nederland alleen al ruim 80.000 exemplaren van De Japanse Minnaar, haar boek uit 2015. In haar nieuwste roman, De winter voorbij, heeft Allende het door haar veel gebruikte magisch realisme ingeruild voor hedendaagse thema’s als immigratie, bendegeweld en ouderdom. De winter voorbij is een ode aan de winter in haar leven.

In OPZIJ een uitgebreid interview met haar.

De aanbiedingen van OPZIJ

‘Luister, magisch realisme is niet zoiets als zout en peper dat je over elk verhaal kunt strooien’

‘Sinds het presidentschap van Trump sluiten abortusklinieken en wordt anticonceptie voor vrouwen moeilijker te verkrijgen. Overigens is er wel gewoon Viagra te krijgen’

‘In de eerste plaats schrijf ik over sterke vrouwen, omdat ik simpelweg geen zwakke vrouwen ken. En als ik ze ooit al zou tegenkomen, dan ben ik niet in ze geïnteresseerd’

[blendlebutton]

De van oorsprong Chileense journalist en schrijver Isabel Allende werd geboren in 1942, als dochter van een diplomaat en achternicht van de socialistische president Salvador Allende. Op 11 september 1973 kwam aan zijn presidentschap een einde toen generaal Augusto Pinochet na de militaire staatsgreep aan de macht kwam. Allende’s familie ontvluchtte Chili. Zijzelf bleef er nog een jaar wonen, voordat zij noodgedwongen naar Venezuela vertrok. “Ik herinner me die dag goed,” vertelt Isabel Allende, die tegenwoordig in California woont. “Ik herinner het me, omdat ik huilde in het vliegtuig en ik voelde dat mijn leven, zoals ik het kende, voorgoed voorbij was. Ik vertrok zonder mijn man en kinderen, omdat ik dacht dat ik snel naar huis kon komen. Maar ik stond op een zwarte lijst, dus ik kon onmogelijk terug. Vervolgens reisde mijn gezin me achterna en werden we herenigd in Venezuela, waar wij vervolgens in ballingschap zouden leven. Ik had nooit voor mogelijk gehouden dat het zo’n drastische verandering teweeg zou brengen en ik nooit meer terug zou keren. Tenminste, ik kom er nog vaak, omdat mijn ouders er wonen, maar ik heb er zelf nooit meer gewoond. Het was triest. Alles wat er gebeurde herinner ik me als een periode vol angst.”

Je beschrijft de staatsgreep in je nieuwe boek De winter voorbij. Geldt deze gebeurtenis nog steeds als belangrijke inspiratiebron voor je werk?
“Dat zeker, maar het is niet zozeer de reden dat die in mijn boek een rol speelt. Wanneer ik een roman schrijf en een karakter ontwikkel, bedenk ik altijd wat er in het leven van dat karakter gebeurd is, wat bepalend is voor dat leven. In mijn vorige boek, De Japanse minnaar, waren de karakters in de tachtig. De Tweede Wereldoorlog was voor de hoofdpersoon, een Joodse vrouw, een belangrijke gebeurtenis. Toen ik De winter voorbij schreef, had ik te maken met karakters die rond de zestig waren. Wat gebeurde in hun levens? In ieder geval was dat de militaire staatsgreep in Chili. Natuurlijk is dit een belangrijke gebeurtenis geweest in mijn eigen leven en daarom is het gemakkelijk voor mij om erover te schrijven. Ik hoef er geen research voor te doen, ik ken het verhaal uit mijn hoofd.”

Zie je overeenkomsten tussen de wereld van toen en de tijd waarin we nu leven?
“De jaren zeventig en tachtig waren voor Latijns-Amerika tijden van dictatuur en grote repressie. Er waren militaire dictaturen in bijna alle landen en deze werden gesteund door de Amerikaanse CIA. Dit dwong miljoenen mensen om te vluchten voor onderdrukking. De situatie in Latijns-Amerika is tegenwoordig anders, omdat we in bijna alle landen democratieën hebben. Of het nou goede of slechte regeringen zijn, het zijn ten minste democratieën. Ik denk dat er fascistische elementen in elke maatschappij voorkomen. Onder de verkeerde omstandigheden kunnen deze elementen de overhand krijgen. Dat is het gevaar waar we momenteel getuige van zijn in de Verenigde Staten. Trump werd gekozen met een derde van de stemmen en hij heeft hiermee een megafoon in handen gekregen om op de meest lage sentimenten in te spelen. Nationalisme, xenofobie, racisme was er altijd al, maar manifesteerden zich niet zoals we dat vandaag de dag zien. Zoals we in ons persoonlijk leven emotionele winters doorstaan, zullen we de zomer uiteindelijk zijn opwachting zien maken. Politiek gezien gaan we door een strenge winterperiode, maar we komen er weer uit.”

Je werd wereldberoemd na het verschijnen van je debuutroman Het huis met de geesten in 1982. Waarom was het belangrijk voor jou om deze familiegeschiedenis te schrijven?
“Ik woonde al vele jaren in Venezuela toen ik dat verhaal schreef. Het begon als een brief aan mijn grootvader die in Chili woonde en op sterven lag. Dit werd gaandeweg een boek. Nu ik terugkijk, realiseer ik me dat het een oefening was in nostalgie en verlangen. Gedurende mijn jaren in ballingschap, begon ik geleidelijk aan mijn land te vergeten. Ik moest de herinnering aan mijn familie en de gebeurtenissen in Chili levend houden. Zonder de militaire staatsgreep had ik dat boek nooit geschreven. Het was mijn manier van herdenken.”

Je bent een van de eerste Latijns-Amerikaanse vrouwelijke schrijvers die wereldwijd succes kreeg.
“Destijds was er sprake van een heuse golf aan Latijns-Amerikaanse literatuur. Schrijvers waren hoofdzakelijk mannen. Toen Het huis met de geesten verscheen, was ik de enige vrouwelijke auteur die in die tijd wereldwijd succes had. Ik werd daarmee onderdeel van een literaire beweging, die wereldwijd interesse creëerde voor de Latijns-Amerikaanse literatuur, wat mijn carrière erg heeft geholpen.”

Denk je dat dit succes een lans heeft gebroken voor andere Latijns-Amerikaanse vrouwelijke schrijvers?
“Ik weet bijvoorbeeld dat uitgevers opeens aandacht kregen voor schrijfsters. Zij realiseerden zich dat Het Huis met de Geesten, een boek geschreven door een vrouw, goed verkocht. Ze gingen op zoek naar andere Latijns-Amerikaanse vrouwen die konden schrijven. Ze kwamen er eveneens achter dat vrouwen eerder geneigd zijn om fictie te kopen dan mannen. Ik denk dat dit andere vrouwelijke schrijvers zeker geholpen heeft, maar niet alleen vanwege mij. De wereld is veranderd. Tegenwoordig wordt de helft van de Engelstalige fictie geschreven door vrouwen.”

Je begon aan je eerste boek op 8 januari en bent dat tot nu toe altijd blijven doen. Een sterk bijgeloof?
“Ik begon mijn tweede en derde boek inderdaad op 8 januari uit bijgeloof, uit angst dat het anders geen even groot succes zou worden als het eerste boek, dat ik op dezelfde dag begon. Daarna werd het meer een kwestie van discipline. Mijn leven is erg gecompliceerd. Ik heb drieëntwintig boeken geschreven en dat was nooit gelukt als ik mezelf geen tijd, stilte en eenzaamheid had opgelegd om te schrijven. Het is nodig om mezelf terug te trekken om te kunnen werken. Als ik een vaste datum heb op te beginnen, dan weet iedereen in mijn omgeving dat ik niet beschikbaar ben op die dag. Vervolgens ben ik maandenlang in mezelf gekeerd en leef teruggetrokken in mijn kleine werkkamer.”


Thema’s in je laatste boeken zijn onder meer migratie, bendegeweld en ouderdom. Deze onderwerpen zijn overduidelijk meer aanwezig in je werk dan het magisch realisme waar je bekend mee werd. Een bewuste keus?
“Luister, magisch realisme is niet zoiets als zout en peper dat je over elk verhaal kunt strooien. Soms werkt het en soms niet. Ik ben erg betrokken bij de wereld, ik ben bezorgd en probeer te participeren in de samenleving. Ik heb een fonds dat opkomt voor vrouwelijke vluchtelingen en immigranten. Natuurlijk komen die thema’s terug in mijn werk. En ik ben oud, dus denk ik na over liefde en ouderdom, eenzaamheid en onafhankelijkheid. Deze thema’s zijn voelbaar in de wereld van nu, maar ook in mijn persoonlijke leven. Ik weet niet waar mijn volgende boek over zal gaan. Misschien schrijf ik wel een historische roman, geen idee. Sommige van mijn boeken zijn moderner dan de anderen, maar dat is geen opzet. Ik schrijf verhalen die op dat moment belangrijk voor me zijn.”

De personages in je boeken zijn vaak sterke vrouwen, waar haal je de inspiratie voor deze personages vandaan?
“In de eerste plaats schrijf ik over sterke vrouwen, omdat ik simpelweg geen zwakke vrouwen ken. En als ik ze ooit al zou tegenkomen, dan ben ik niet in ze geïnteresseerd. De sterke vrouwen in mijn boek kom ik tegen in mijn dagelijks leven, ik hoef niet op zoek te gaan. Vrouwen doorstaan de meest afschuwelijke situaties, worden tot slachtoffer gemaakt, zoals een karakter in mijn boek, een immigrant uit Guatemala. Dit zijn de vrouwen die me inspireren om mijn pen op te pakken. Ik ben geïnteresseerd in hun kracht, omdat het een kracht is die uit het hart komt. Een stille kracht, die niets van doen heeft met fysieke kracht, met agressie of met macht uitoefenen. Het is de veerkracht waarmee vrouwen de wereld bewandelen.”

In 1994 verscheen Paula, de autobiografie waarin Allende het overlijden van haar dochter en het rouwproces dat volgde beschreef. Twee jaar later, ter nagedachtenis aan haar dochter, richtte ze de Isabel Allende Foundation op, dat zich op een breed terrein inzet voor vrouwen wereldwijd. “Mijn zoon Nicolas en mijn schoondochter Lori runnen het kantoor van het fonds,” vertelt Allende. “Uiteraard ben ik me bewust van het werk dat we doen, maar het echte werk, het volgen van elk project en het veldwerk, wordt gedaan door hen.”

Zijn jullie doelstellingen door de jaren heen veranderd?
“Onze missie is altijd geweest om vrouwen en meisjes te ondersteunen. We helpen projecten financieren die tot doel hebben het leven van vrouwelijke slachtoffers te verbeteren. Sinds het presidentschap van Trump hebben we echter opnieuw naar de functie van het fonds gekeken. We steunen de gebieden die getroffen worden door de huidige regering. Een belangrijk punt is de gezondheidszorg. Abortusklinieken sluiten en anticonceptie voor vrouwen wordt moeilijker te verkrijgen. Overigens is er wel gewoon Viagra te krijgen. Een voorbeeld van de gestoorde dingen die we momenteel zien gebeuren. Daarnaast werken we met vluchtelingen en immigranten, oftewel de directe slachtoffers van het bewind van Trump. Er zijn mensen die hier twintig jaar hebben gewoond of hier als kind al zijn gekomen en nu ieder moment gedeporteerd kunnen worden. Daarnaast proberen we financiële onafhankelijkheid te creëren voor vrouwen, zodat zij zelf een gezin kunnen onderhouden.”

 

Op welke manier zie je de resultaten hiervan terug?
“Ik zie vooral per situatie resultaat, omdat we onze doelen erg nauwkeurig stellen. Om een voorbeeld te noemen: er is in de Verenigde Staten sprake van duizenden kinderen die illegaal de grenzen oversteken vanuit Midden-Amerika of Mexico. Deze kinderen worden gearresteerd en moeten voor de rechter verschijnen, zodat kan worden besloten of zij wel of niet het land moeten verlaten. Deze kinderen hebben geen recht op een advocaat, omdat zij geen staatsburgerschap hebben. Er is nu een organisatie die tienduizend advocaten bereid heeft gevonden om deze kinderen bij te staan. Mijn fonds biedt financiële steun aan dit project. En we zien resultaat. Zo’n 78 procent van de kinderen wordt opgevangen en komt goed terecht.”

Met welk idee begon je aan De winter voorbij?
“Het begon met een quote van Albert Camus: ‘Midden in de winter begreep ik eindelijk dat er in mij een onoverwinnelijke zomer huisde.’ In mijn persoonlijke leven ging ik door een lange, emotionele winter. Aan mijn huwelijk kwam na 27 jaar een einde, een aantal van mijn beste vrienden kwam te overlijden, onder wie mijn agent Carmen Balcells – zo ongeveer mijn literaire moeder – en ook mijn hond Olivia ging dood. Het was een periode van vele verliezen. Ik verkocht het grote huis waarin ik met mijn man had gewoond, verhuisde naar een mooi, klein huis aan het water. Ik dacht: de rest van mijn leven zal ik gelukkig zijn, maar ik zal het zonder romantische liefde moeten stellen.”

Hoe heb je deze persoonlijke ervaringen in het verhaal verwerkt?
“Toen ik die uitspraak van Camus zag, wist ik dat ik een verhaal zou schrijven over mensen die eveneens een emotionele winter doormaakten. Het verhaal gaat met name over wat zij doen om er bovenop te komen. Het lijk in de auto, waar het verhaal om draait, is slechts een excuus om de drie hoofdpersonen bij elkaar te krijgen. Richard leidt een veilig bestaan, waarin niets kan gebeuren en waarin hij geen risico’s neemt. Evelyn, de immigrant uit Guatemala, leeft onzichtbaar en in stilte. En Lucía, die veel heeft meegemaakt, slaat op de vlucht en probeert een nieuw leven op te bouwen. Deze drie mensen vinden elkaar in dit avontuur, openen hun hart en stuitten op hun eigen onoverwinnelijke zomer.”

Je hebt het boek opgedragen aan Roger Cukras, een onverwachte liefde. 
“Ik denk dat het vorig jaar rond mei gebeurde. Ik was aan mijn boek begonnen en had de structuur al in mijn hoofd toen een advocaat uit Manhattan me op de radio hoorde. Hij stuurde een mail naar mijn kantoor en deed dat vervolgens elke dag; ik kreeg elke ochtend een goedemorgen en elke avond een goedenacht in mijn mail gedurende vijf maanden. Na die vijf maanden moest ik naar New York voor een gala en daar ontmoette ik hem voor het eerst. We werden verliefd. Hij verkocht zijn huis, ontdeed zich van alles wat hij bezat en trok bij me in met slechts zijn fiets en wat kleding. Voor hem is het een sprong in het diepe. Hij is 75 en neemt nogal een risico. Hij zei gister tegen me: ‘Als onze liefde niet werkt, ben ik een dakloze met een gebroken hart.’ Zo grappig, want het is waar, hij is alles kwijt! Maar we passen bij elkaar. We hebben allebei een moeilijke tijd achter de rug. Hij heeft zijn vrouw verloren en woonde sindsdien alleen, zoals ook het mannelijke karakter in mijn boek. Hij zat vast in zijn leven, er moest wat gebeuren. Voor ons is dat nu gebeurd.”

 

Voelt het voor jou als een risico?
“Ach, de risico’s interesseren me niet. Ik heb mijn hele leven risico’s genomen. Wat kan er gebeuren? Dat ik eronder lijd? En wat dan nog? Voor mij voelt het niet als een risico, maar als een prachtig avontuur. Mijn hart staat open voor risico’s, ik ben nieuwsgierig, enthousiast en heb het naar mijn zin. Ik ben niet bang. Hij wel, maar ik niet.”

 

Het lijkt op het verhaal in je boek.
“Klopt, de hoofdpersonen in mijn boek zijn uiteindelijk bereid om risico’s te nemen. De twijfelende man in het boek verandert gedurende het verhaal van gedachten over zijn manier van leven. Dat deed Roger ook voor mij. Hij kwam erachter dat hij niet leefde, maar slechts overleefde. Hij zei: ‘Laten we het risico nemen’. En het komt goed, dat moet wel.”

Je schrijft al langer over liefde en ouderdom, blijven dit belangrijke thema’s in je werk?
“Toen ik De Japanse minnaar schreef, en mijn huwelijk net op de klippen was gelopen, stelde ik mezelf vragen over de liefde. Waarom worden we verliefd? Waarom eindigt een relatie?  En is het mogelijk om op elke leeftijd van iemand te houden? Ik moest de eenzaamheid verwerken die overbleef na mijn scheiding. Daarom was dit thema belangrijk voor me. Het dwong me op ontdekkingstocht te gaan.”

[/blendlebutton]

 

%d bloggers liken dit: