Marjolijn Uitzinger over Angela Merkel en ‘Wir schaffen das’
Mutti wordt ze genoemd, eerst door haar partij de CDU en gaandeweg ook daarbuiten. Het is geen vanzelfsprekende bijnaam voor een kinderloze vrouw en zelf is Angela Merkel
er ook niet heel erg enthousiast over. “Ik heb geleerd ermee te leven,” zei ze eens een beetje zuinig. De Duitse bondskanselier kondigde in oktober vorig jaar aan dat ze bij de volgende Bondsdagverkiezingen die gepland staan voor 2021, niet meer als kandidaat wil meedoen en de periode daarna niet meer in de politiek te willen blijven. Journalist en oud-tv-presentator Marjolijn Uitzinger, zelf al jaren woonachtig in Berlijn, schreef een persoonlijk portret van deze voor Duitsland en Europa zo bepalende politica.
We schrijven april 2000. Een domineesdochter uit het Oost-Duitse Templin wordt gekozen tot partijvoorzitter van de christendemocraten, de CDU. Wie toen had voorspeld dat ze pas in 2021 afscheid zou nemen, na een spectaculaire regeerperiode als de machtigste vrouw ter wereld, zou in de politieke wereld vierkant uitgelachen zijn. Angela Merkel? Met dat rare steile pony-haar en dat volslagen gebrek aan uitstraling? Vier periodes bondskanselier? Hou toch op. Een tussenpaus, op zijn hoogst, zo lang aan de macht tot er een talentvolle man langskomt, die haar zonder al te veel moeite van de troon stoot. Maar waar slechts weini- gen op hadden gerekend – stap voor stap, in een geheel eigen stijl, soms geholpen door het toeval en door het politieke tij – Angela Dorothea Merkel schakelt haar mannelijke concurrenten uit en baant zich een weg naar de top. Er is iemand die al vroeg ziet wat ze in haar mars heeft. Het is Helmut Kohl, die haar mein Mädchen noemt en haar in 1991 minister van Gezinszaken maakt in zijn kabinet. In zijn laatste regering (1994-1998) is ze minister van Milieu. Daarna is Kohl zijn rol op het politieke toneel uitgespeeld; Gerhard Schröder van de sociaaldemocratische SPD behaalt een daverende verkiezingsoverwinning en gaat regeren met de Groenen. De christendemocraten belanden in de oppositiebanken.
In die luwte groeit Angela Merkel uit tot een politiek zwaargewicht. Ze wordt fractieleider in de bondsdag, het parlement, en in de aanloop van de verkiezingen in 2005 kiest de partij haar als kandidaat voor het kanselierschap. Met één procent verschil winnen de christendemocraten van de SPD. Merkel wordt bondskanselier. Het is het begin van een tijdperk.
De Duitsers gaan van haar houden. Merkel geeft hen een gevoel van veiligheid, van zekerheid. Ze loodst het land bekwaam door de economische crisis, de burgers weten wat ze aan haar hebben en daar maakt Angela Merkel gebruik van. “Sie kennen mich,” zegt ze in 2014 tijdens een verkiezingsdebat op televisie, en de CDU haalt 41,5 procent van de stemmen binnen, een ongekende overwinning.
Een jaar later komt de omslag. Met haar nu al historische uitspraak “Wir schaffen das” opent Merkel de grenzen voor bijna een miljoen vluchtelingen. De aanvankelijke euforie maakt na enige tijd plaats voor onvrede bij een groot deel van de bevolking. De regeringspartijen lijden dramatische verkiezings- nederlagen. Daarmee is Merkels politieke lot bezegeld.
Slim als ze is, kiest ze voor de vlucht naar voren. Ze trekt zich terug als partijvoorzitter en zal zich in 2021, als haar huidige regeerperiode erop zit, niet meer kandidaat stellen. Haar opvolgster als partijvoorzitter, Annegret Kramp-Karrenbauer, is haar gewenste kandidaat. Ook al zo ́n degelijke, nuchtere vrouw, die veranderingen door zal voeren zon- der Merkels erfenis te verkwanselen. Als de CDU na de volgende verkiezingen opnieuw de bondskanselier mag le- veren, is zij favoriet. Bij de kiezers krijgt AKK, zoals ze genoemd wordt, nu al bij- na de helft van de stemmen.
Duitsland is na al die jaren ‘Merkel-moe’, zeggen de analisten. Maar ook al is twee derde van de bevolking ontevreden over het regeringsbeleid, ze blijft populair. Het vertrouwen in haar is zelfs gestegen van vijftig procent vorig jaar rond deze tijd tot vijfenvijftig procent nu. Want Angela Merkel heeft charisma. Dat uit zich niet in gloedvolle toespraken of een opvallende verschijning. Eer- der in het tegendeel. Haar koele, onverstoorbare optreden, de rust en het gemak waarmee ze zich op het wereld- toneel beweegt, haar uitstraling van een normale, verstandige vrouw – dat is haar kracht.