Mark Harbers kan wel opstappen. Maar het probleem blijft
De ministeriële verantwoordelijkheid – in de praktijk vaak afdalend naar het niveau van een staatssecretaris – is in ons land een vanzelfsprekendheid. Die ‘minister’ is in het geval van dat type verantwoordelijkheid een gegeven zonder persoonlijkheid.
In een vorig kabinet kan een minister blunders hebben begaan waarop de minister met dezelfde portefeuille in een volgend kabinet kan worden aangesproken. Dat kan leiden tot aftreden van de huidige minister die bij wijze van spreken toen het werkelijke probleem ooit ontstond nog folderde voor de politieke partij waarbinnen hij ooit groot hoopte te worden.
Een raar systeem.
Op het moment van schrijven van dit artikel verschijnen er vooraankondigingen van een mogelijk aftreden van staatssecretaris Mark Harbers. Hij wordt vandaag in de Tweede Kamer gegrild over de kwestie van een rapport met misdaadstatistieken waarin – ook zware – misdaden van asielzoekers waren weggemoffeld onder een verzamelcriterium als ‘Overige’.
We hebben op deze plaats al eerder geschreven dat – ook in de tijd dat de term nog niet bestond – fakenews all over the place was.
De kans is dus groot dat Mark Harbers zal aftreden of, als u dit leest, dat al heeft gedaan.
Maar daarmee wordt niets opgelost. Hopelijk bent u niet zo naïef om te denken dat ministers en staatssecretarissen de onder hun verantwoordelijkheid uitgebrachte rapporten zelf opstellen of zelfs maar tot achter de komma’s lezen. Ze vertrouwen op hun ambtenarenapparaat en daar zit het probleem. Het waren ambtenaren die kozen voor dat ‘Overige’, zij stelden het rapport op en ze kunnen met de onderliggende data heel veel kanten op, redactioneel.
Zo weten wij van OPZIJ uit – ooit – eigen waarneming, jaren geleden, dat in een rapport van het CBS de inmiddels alom bekende hoge vertegenwoordiging van jonge Marokkaanse mannen in misdaadstatistieken werd weggemoffeld. Niet dat die cijfers verdwenen, ze stonden er gewoon in. Maar als je ze niet noemt in je samenvatting maar er ook op, bij wijze van spreken, pagina 328 nauwelijks woorden aan vuil maakt dan ontstaat er alleen bewustzijn bij die nerds die – helemaal achterin – de cijfertabellen napluizen.
Weer wat later gebeurde ook het omgekeerde. Het was significant dat juist jonge Marokkaanse vrouwen het maatschappelijk heel goed deden. Ze blonken vaak uit in het onderwijs. Daarmee werd destijds om kennelijk weer andere redenen ook niet zoveel gedaan terwijl berichtgeving daarover juist wat tegenwicht had kunnen bieden.
Wat drijft die ambtenaren? Heel simpel: politieke voorkeuren. Vooroordelen. Het zijn net mensen. Ze liegen niet, ze laten niets weg. Maar er blijven genoeg mogelijkheden om iets heel groot of juist heel klein onder de aandacht te brengen.
Of nog erger: een beleid, minister of staatssecretaris bevalt ze niet heel erg. Of juist wel. Want kabinetten – links of rechts van signatuur – komen en gaan. Maar ambtenaren blijven gewoon zitten, zo lang mogelijk.
Hou ons ten goede: we gooien ambtenaren niet allemaal op één hoop, ze zijn de drijvende want continue kracht achter die ministers die meestal maar een paar jaar meegaan. Ze hebben de kennis en kunde. Die kun je gebruiken maar ook misbruiken.
Daar komt Mark Harbers the hard way achter.