Hoop voor Japanse slachtoffers van seksueel geweld
In Japan maakten slachtoffers van verkrachting lange tijd bitter weinig kans in de rechtszaal. Afgelopen zomer nam het land een nieuwe wet tegen seksuele misdaden aan. Een belangrijke stap voorwaarts in een land waar daders nog heel vaak vrijuit gaan.
DOOR RENATE VAN DER ZEE
Het is een geweldige overwinning voor Japanse vrouwenrechtenactivistes: Japan heeft een nieuwe wet tegen seksueel geweld. De oude wet dateerde, geloof het of niet, grotendeels uit 1907, en beschermde slachtoffers nauwelijks. Je maakte in Japan eigenlijk alleen kans dat je verkrachter werd veroordeeld als je kon bewijzen dat hij fysiek geweld had gebruikt en je had geprobeerd je te verzetten.
Die oude wet definieerde verkrachting namelijk als ‘gewelddadige geslachtsgemeenschap’. Slachtoffers die verlamd waren geweest van angst, onder de invloed verkeerden van alcohol of (date-rape)drugs of niet hadden durven weigeren omdat de dader hun baas of een andere autoriteitspersoon was, maakten in de Japanse rechtszaal geen schijn van kans.
Dat is een van de redenen waarom heel weinig Japanse vrouwen aangifte doen van seksueel geweld. Volgens een onderzoek van de Japanse regering uit 2021 stapt slechts zes procent van de slachtoffers naar de politie. De helft van de ondervraagde vrouwen vertelden de onderzoekers dat ze zich te veel schaamden om aangifte te doen.
Japan is dus een samenleving waar een hoge mate van straffeloosheid heerst als het om seksueel geweld gaat. Daders gaan heel vaak vrijuit.
Aangifte doen is in Japan niet alleen vrij zinloos, het kan het slachtoffer ook schaden en voor de rest van haar leven stigmatiseren. Want vrouwen die openlijk over hun verkrachting praten, hoeven doorgaans niet op sympathie te rekenen.
De Japanse maatschappij is nog steeds extreem patriarchaal: de traditie dicteert dat vrouwen zèlf de verantwoordelijkheid dragen ‘om hun kuisheid’ te beschermen. Met andere woorden: als jou als vrouw iets overkomt, dan is het je eigen schuld. Had je die korte rok maar niet moeten dragen. Slachtoffers krijgen ook vaak te horen dat ze niet moeilijk moeten doen omdat ze anders hun familie te schande maken.
Een verandering is nu gelukkig ingezet. De nieuwe wet heeft de definitie ‘gewelddadige geslachtsgemeenschap’ verbreed naar ‘geslachtsgemeenschap zonder instemming’. Dat maakt echt een wereld van verschil. De voorwaarde dat geweld of ernstige bedreiging in het spel moet zijn geweest, is geschrapt. Eindelijk is er oog voor de realiteit dat mannen ook zonder geweld te gebruiken een vrouw kunnen verkrachten. Bijvoorbeeld als het slachtoffer te geïntimideerd is om nee te zeggen of geen nee kan zeggen omdat ze bewusteloos is.
Vrouwenrechtenactivisten in Japan hebben jarenlang gezegd dat de oude wet tegen seksueel geweld volkomen uit de tijd was, maar niemand luisterde. De moedige journaliste Shiori Ito (34) forceerde een doorbraak.
Zij werd in 2015 verkracht door de meer dan twintig jaar oudere Japanse televisiejournalist Noriyuki Yamaguchi. Ze was indertijd stagiaire en Yamaguchi had haar uitgenodigd voor een etentje in een sushirestaurant om haar carrièremogelijkheden te bespreken. Tijdens dat etentje raakte ze bewusteloos en toen ze bijkwam, bevond ze zich in een hotelkamer en lag Yamaguchi bovenop haar.
De politie behandelde haar schandalig toen ze aangifte kwam doen van verkrachting. Niet alleen vroegen ze haar verschillende malen of ze nog maagd was, ze moest ook voor de ogen van uitsluitend mannelijke politieagenten met een opblaaspop de verkrachting naspelen.
In het boek dat ze later schreef, getiteld ‘Black Box’, vertelt ze hoe de politie haar vooral probeerde te ontmoedigen om aangifte te doen. Met opmerkingen als: ‘Deze man is beroemd en heeft invloed. Hij kan je het werken onmogelijk maken. Weet je het zeker?’ Of: ‘Dit gebeurt de hele tijd en het is heel moeilijk om dit te rechercheren.’ Of: ‘Je moet je meer als een slachtoffer gedragen’, dat wil zeggen: meer huilen en meer woede tonen.
Ze schreef ook dat ze vermoedde dat Yamaguchi iets in haar drankje had gedaan, maar dat ze daar geen bewijs voor had. De politie had geen bloedtest laten afnemen toen ze aangifte deed.