50 jaar geleden: ‘Het ritsloze nummer’.
Oorspronkelijk ‘Fear of flying’
Een dapper boek was het zeker. En het werd wereldwijd verslonden, tientallen miljoenen van verkocht. De auteur, Erica Jong, werd bejubeld en verketterd. Het boek verscheen middenin De Tweede Feministische Golf maar of het daar nu juist wel of niet in paste, dat hield nogal wat mensen bezig. The New York Times schreef er in een uitgebreid verhaal vorige week dit over:
‘Een boek dat zo seksueel openhartig is dat je het misschien verborgen in de ondergoedla van je moeder hebt gevonden, was baanbrekend in de explicietheid van schrijven door en voor vrouwen. Jong’s heldin, Isadora Wing, stond onder spanning. Ze was ook een doodlopende weg, zeker voor Jong, en misschien ook voor het feminisme.’
Erica Jong werd in 1942 als Erica Mann geboren in New York en behoorde tot een generatie die ‘opgegroeid was tot Doris Day’, zoals ze later schreef. Haar jaarboekfoto’s spreken boekdelen: de volledige how to uit het begin van de jaren zestig: fluwelen hoofdband, twinset, parels. Jong was begaafd en ambitieus. Ze studeerde literatuur en trouwde kort na haar afstuderen, dat jeugdhuwelijk hield maar kort stand en daarna probeerde ze het opnieuw met de Chinees-Amerikaanse psychoanalyticus, Allan Jong. Het jaar van het eind van haar studie – 1963 – werd ook wel het jaar genoemd waarin ‘de geslachtsgemeenschap’ begon., de FDA had net de pil goedgekeurd en alle remmen leken en konden los.
Tijdens Jongs laatste semester had Betty Friedan ‘The Feminine Mystique’ gepubliceerd, gebaseerd op interviews met afgestudeerden van het Smith College die de wereld zouden gaan regeren, maar merkten dat ze gestrand waren in de suburbs en zich afvroegen: ‘Is dit alles? ‘ Dat veranderde snel. In 1966 richtten Friedan en 48 anderen, zwart en wit en Latina, de Nationale Organisatie voor Vrouwen op. Pauli Murray, medeoprichter en pionier op het gebied van de burgerrechten, omschreef de organisatie als ‘een NAACP voor vrouwen’. In 1968 telde NOW honderden leden in afdelingen door het hele land, die strijden tegen seksediscriminatie op de arbeidsmarkt en voor betaald zwangerschapsverlof. Andere feministen wilden (veel) meer, inclusief de afschaffing van het kerngezin. In september organiseerde een van de revolutionaire groepen, New York Radical Women, de Miss America Pageant in Atlantic City in naam van wat voor het eerst een ‘vrouwenbevrijdingsbeweging’ werd genoemd.
In 1972 bracht uitgever Knopf de meest op de beweging afgestemde feministische roman tot dan toe uit: ‘Memoirs of an Ex-Prom Queen’, van Alix Kates Shulman, ze had geholpen de Miss America-demonstratie te organiseren. Er werden in korte tijd meer dan een miljoen exemplaren van verkocht. Maar ook in 1972 tekende Jong het contract voor ‘Fear of flying’ en kreeg een voorschot van $ 15.000,00, best wel veel geld in die tijd. Maar boeken van vrouwen over hun denken en positie werden snel ‘hot’. Ze schreef een zeer expliciet boek – hoofdpersoon Isadora heeft een schier onverzadigbare zin in mannenlichamen – en zei erover: ‘Na eeuwen van patriarchale onderdrukking is alles eerlijk in de liefde en het uitgeven van boeken.’ Isador ontvlucht haar man en zijn psychoanalytische conferentie in Wenen om door Europa te racen met een duidelijk gebrekkige minnaar, Adrian Goodlove, op zoek naar een ‘platonisch ideaal’ dat zij ‘de zipless fuck’ noemt: seks zonder verleden of toekomst.
Het werden in ons land niet de minste recensies:
- ‘De afterglow van de jaren zestig is op iedere bladzijde voelbaar’ – De Groene Amsterdammer
- ‘Haar beschrijving van seks is eerlijk en soms ontluisterend’ – Trouw ‘
- Isadora Wing… bevrijdt zichzelf van haar remmingen en krijgt daar behalve uitbundig beschreven seksueel genot erg veel voor terug’ – NRC Handelsblad