Pepperspray: redmiddel of schijnveiligheid?

Het demissionaire kabinet onderzoekt of het verboden middel op een “simpele, snelle manier” beschikbaar kan worden. Voor veel vrouwen klinkt dat als een stap naar meer veiligheid in de openbare ruimte. Tegelijkertijd roept het vragen op: is pepperspray echt een wapen tegen seksueel geweld en femicide, of vooral een pleister op een dieperliggende wond?

In Nederland valt pepperspray onder de Wet wapens en munitie. Dat betekent dat het bezit, de verkoop en het gebruik verboden zijn. Alleen politieagenten mogen het middel inzetten in hun werk. Wie met een busje pepperspray in de tas betrapt wordt, riskeert een strafblad. Toch klinkt de roep om verandering steeds luider. De aanleiding is het groeiende gevoel van onveiligheid, vooral onder vrouwen. Vooral de femicide op Lisa liet deze discussie weer fel oplaaien. Uit onderzoeken blijkt dat ruim de helft van de vrouwen in Nederland zich weleens onveilig voelt op straat. Het kabinet wil daarom nagaan of er ruimte is voor uitzonderingen: zou pepperspray legaal beschikbaar kunnen komen als zelfverdedigingsmiddel?

Het argument vóór

De aantrekkingskracht van pepperspray is duidelijk. Het is compact, relatief goedkoop en effectief in het tijdelijk uitschakelen van een aanvaller. Een vrouw die in een donkere steeg wordt bedreigd, zou met één druk op de knop kostbare seconden kunnen winnen om weg te komen of hulp in te schakelen. Voorstanders zien het daarom als een praktisch middel tegen aanranding, straatintimidatie en zelfs femicide. In landen als Zwitserland en sommige Amerikaanse staten is pepperspray legaal voor burgers. Daar wordt het vaak gezien als een logische toevoeging aan persoonlijke veiligheid. Het zou vrouwen een gevoel van controle teruggeven in situaties waarin ze zich anders machteloos voelen.

De winkel van OPZIJ: losse nummers, abonnementen

De keerzijde

Maar er kleven ook risico’s aan. Pepperspray is geen wondermiddel. Ten eerste vergt het training en reactievermogen: je moet het busje bij je hebben, het op tijd pakken en het op de juiste manier gebruiken. In een panieksituatie is dat lang niet vanzelfsprekend. Daarnaast kan legalisering leiden tot misbruik en escalatie. Wat als pepperspray in de verkeerde handen valt? Bijvoorbeeld bij jongeren die ruzies uitvechten, of zelfs bij daders die hun slachtoffers willen overmeesteren? Het middel kan in dat scenario juist bijdragen aan méér geweld. Ook politie en hulpverleners waarschuwen dat wapenwedlopen op de loer liggen: als iedereen pepperspray draagt, stijgt de kans dat geweldsituaties sneller uit de hand lopen.

Raakt het de kern van het probleem?

Misschien wel de belangrijkste vraag: helpt pepperspray tegen de oorzaken van geweld? Het antwoord lijkt nee. Het middel kan een individueel gevoel van veiligheid vergroten, maar pakt de systematische oorzaken van geweld tegen vrouwen niet aan. Geweld wordt niet minder omdat vrouwen zich beter kunnen verdedigen; het wordt minder door preventie, betere handhaving, onderwijs en een cultuuromslag waarin machogedrag en seksisme geen voedingsbodem meer krijgen. Het risico is dat pepperspray wordt ingezet als schijnoplossing. Een soort quick fix waarmee de overheid laat zien “iets te doen”, terwijl structurele maatregelen uitblijven.

Pepperspray kan een nuttig middel zijn in uiterste situaties. Maar of het legaal maken ervan werkelijk bijdraagt aan een veiliger samenleving, is zeer de vraag. Misschien is de betere vraag: waar leggen we de grens tussen zelfbescherming en het versterken van een geweldscultuur? Het debat over pepperspray dwingt ons om breder te kijken. Niet alleen naar de middelen die vrouwen kunnen inzetten, maar vooral naar de oorzaken van geweld en de verantwoordelijkheid van de samenleving, mannen én overheid, om dat geweld te stoppen.

Helpt u ons om ons belangrijke werk voort te kunnen zetten? Doneer hier!

Bedrag